Fabrieksschoorstenen

Fabrieksschoorstenen werden lange tijd als symbolen van welvaart en vooruitgang gezien. Een rijke industriestad werd gekenmerkt door een woud van fabrieksschoorstenen. Door veranderde productieprocessen in de jaren 60 en 70 werden veel leegkomende fabrieken en de daarbij behorende schoorstenen gesloopt. Er verdwijnen nog steeds fabrieksschoorstenen. Van de ruim 10.000 exemplaren, die ooit in bakstenen veelal zogenaamde radiaalstenen werden gebouwd, resteren er nu nog zo’n 600 tot 700. Als er niets gebeurt, kan een belangrijke industrieel monument dat nauw samenhangt met de industriële ontwikkeling van Nederland, grotendeels verdwijnen. Daarmee zou een wezenlijk onderdeel van ons culturele industriële erfgoed verloren gaan.
Het gebruik van fabrieksschoorstenen hangt nauw samen met de introductie van de stoommachine in de 19de eeuw. Voor het opwekken van stoom was een ketel waarin water tot stoom werd verhit door verbranding van kolen turf c.a. noodzakelijk. De afvoer van de verbrandingsgassen vond plaats via een schoorsteen. Daarnaast zorgde de schoorsteen voor voldoende trek als zuigende werking. De hoogte van de schoorsteen werd bepaald door middel van formules waarbij onder de meer de grootte van de ketel en de plaats van de fabriek van belang waren. Na de introductie van de centrale verwarming, zo rond het eind van de 19de eeuw, werden ook voor instellingen als ziekenhuizen en stations grote bakstenen schoorstenen gebouwd.

 

Inventarisatie en documentatie

 

Een belangrijke pijler van het werk van de stichting is een degelijke inventarisatie van het schoorstenenbestand van Nederland. Hiervoor is het van belang dat er een goede samenwerking is met lokale en regionale organisaties op het gebied van het industrieel erfgoed. Ook particulieren kunnen de stichting van dienst zijn door haar opmerkzaam te maken op nog bestaande schoorstenen. Er wordt zoveel mogelijk documentatie verzameld over schoorsteenbouwers, het proces van ontwerpen, technische berekeningen van diverse zaken, de productie van radiaalstenen en de verschillende soorten hierin, de diverse typen schoorstenen, decoratiemotieven, enz. STIF houdt zich aanbevolen voor documenten, fotomateriaal, tekeningen, e.d. die betrekking hebben op de schoorsteenbouw en het gebruik.